Pod pochmurnym niebem, na brunatno szarej ziemi pola, leży postać bosej, ubranej w białą spódnicę i bluzkę dziewczyny, bawiącej się nitkami 'babiego lata'. Nieopodal dziewczyny siedzi mały, czarny pies, obserwujący majaczące w oddali stado. Kolorystyka obrazu, zawężona do zgaszonych odcieni brązów i szarości, podkreśla nastrój schyłku lata. To jedno z dzieł Chełmońskiego, prezentujących związek chłopskiego życia z rytmem wyznaczanym przez naturę. Józef Chełmoński (1849-1914). Jeden z najwybitniejszych twórców malarstwa realistycznego w Polsce. Zrezygnował z kostiumu i stylizacji historycznej na rzecz wiernego odtwarzania obserwowanej rzeczywistości. W jego obrazach trudno odnaleźć elementy malowniczości, charakterystyczne dla sentymentalnych i romantycznych wizji przyrody. Kresy w wizjach Chełmońskiego są raczej chłopskie niż szlacheckie, a pejzaż mało atrakcyjny - najczęściej zupełnie płaski. Przedstawia rozległe równiny ukraińskie lub mazowieckie. Oryginalne dzieło powstało w 1875 r. i znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie.

Inspiracją dla reanimacji przystanku był folklor sieradzki. Na zewnątrz - wycinanka sieradzka, wewnątrz analogiczny strój ludowy. W projekcie wykorzystano szereg technik: malarstwo olejne, akrylowe, bliskie witrażom malowanie na szkle oraz elementy rzeźby. Pierwowzorem sceny rodzajowej, widniejącej we wnętrzu przystanku jest fotografia wykonana w Sieradzkim Parku Etnograficznym. Na ławeczce przed chałupą zasiedli Dominik Grala (brat artystki) i Piotr Mrozowski (pracownik skansenu).

Malowidło jest inspirowane powieścią 'Chłopi' Władysława Stanisława Reymonta, w której warstwy realistyczna i symboliczna splatają się w jedną całość, tworząc nadal aktualną rzeczywistość. Próba dialogu artysty z noblistą, zwieńczona została osobistą interpretacją opisywanych przez niego społecznych relacji. Analogia z powieścią przejawia się w symbolice konkretnych osób, przedmiotów, zdarzeń i jest powiązaniem wątków tomu pierwszego. Zestawione zostają dwa skrajnie kontrastujące ze sobą obrazy: wrzawa, chaos, walka – spory, sfory, zwady czyli spór ojca z synem (Maciej Boryna i Antek Boryna) oraz spokój jako symbol „anielskiej duszy” (parobek Kuba). Koncepcja odwołuje się do ustanowionego w Łódzkiem w 2017 r. Roku Władysława Stanisława Reymonta.

Piotr Stachiewicz (1858 - 1938) - malarz i ilustrator. Twórca portretów, scen rodzajowych, obrazów religijnych. Do najbardziej znanych należą portrety kobiece w stroju krakowskim, do których pozowała mu 'Piękna Zośka' - Zofia Paluchowa. Stworzył serie obrazów malowanych według powieści Henryka Sienkiewicza i poezji Adama Mickiewicza. Zajmował się także ilustracją książkową.

Jacek Malczewski (1854-1929) jeden z najwybitniejszych przedstawicieli symbolizmu przełomu XIX i XX w. Dzieła Malczewskiego, symbolisty, malarza-poety, jednego z największych i najbardziej oryginalnych wyrazicieli ducha kultury polskiej, charakteryzuje monumentalność i jasność kompozycji, mistrzostwo i zwięzłość rysunku, niekonwencjonalność wyobrażonej przestrzeni oraz dynamika i siła koloru bądź też liryczne wyciszenie gam barwnych.

Obraz jest częścią tryptyku Prawo - Ojczyzna - Sztuka. Matka-Polska prowadzi dwoje dzieci. Młodszy chłopiec jest niepewny, zagubiony, przestraszony, natomiast starsza dziewczynka patrzy nam w oczy śmielej. Wyraźnie szuka własnej drogi. Trzyma w ręku kajdany, najpewniej zdjęte z matczynych rąk. Symbolizuje nadzieję - że Polacy ojczyznę oswobodzą. Za plecami trójki rozciąga się ukwiecona łąka - sielska kraina. Matka szuka szczęścia dla swoich dzieci. Polska istnieje, jednak nie jako osobne państwo. Na horyzoncie majaczą zabytki polskiej architektury - są tu Wawel, kościół Mariacki w Krakowie, katedra św. Jura we Lwowie. Warto podkreślić, że jednym z budynków jest kolegiata w Tumie pod Łęczycą. Matka w dłoni ściska kostur - artysta pokazuje ją w trakcie wędrówki. Mimo że tuła się po świecie, to nie żebraczka. Na szyi złoty naszyjnik z nieco przysłoniętym krzyżem, ma też złotą spinkę i kolczyki. We włosy wpięty kwiat dziewięćsiłu. Na ramionach szkarłatny płaszcz, który można interpretować dwojako - jako płaszcz królewski albo płaszcz wyszydzenia Chrystusa, co wskazywałoby na powrót idei mesjańskiej. I wskazówkę, że Polska przez cierpienie znajdzie wolność dla siebie i swoich dzieci. Oryginał obrazu z 1903 r. znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocławiu

Włodzimierz Przerwa-Tetmajer (1861 - 1923), przyrodni brat Kazimierza; malarz, poeta i prozaik, polityk i działacz ludowy. Malował głównie obrazy rodzajowe, przedstawiające zwłaszcza folklor wsi podkrakowskiej; tworzył też polichromie w których łączył motywy ludowe z secesyjną stylizacją. Dom rodzinny nauczył go wrażliwości na krzywdę chłopską i patriotyzmu. Był dobrym obserwatorem życia prostego ludu, którym nigdy nie pogardzał. Wrażliwy na człowieka, wieś polską, biedę, dostrzegał to, czego przeciętny człowiek nie widział. W 1890 roku poślubił Annę Mikołajczykównę, pannę z rodziny chłopskiej z Bronowic. Ślub ten nie został zaakceptowany przez ojca artysty, przez środowisko krakowskiej inteligencji uznane za nietaktowny mezalians. Był pierwowzorem postaci Gospodarza w 'Weselu' Stanisława Wyspiańskiego.

Julian Fałat(1853-1929)urodził się w Tuligłowach, wsi położonej na terenie dzisiejszej Ukrainy, w obwodzie lwowskim. Wychowywał się jako syn ubogiego organisty; dzieciństwo upłynęło mu na pasaniu gęsi i krów. Nie chciał się uczyć, nie znosił szkoły. Potrafił jednak malować. Z trudem dostał się na studia do Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie, które przetrwał w bardzo ciężkich materialnie warunkach – cierpiąc głód i biedę. Znamienne, że właśnie brak pieniędzy zmusił go do zainteresowania akwarelami. Były one stosunkowo tanie, na farby olejne nie było go stać. Osiągnął taką biegłość w uprawianiu tej techniki, że kiedy przyszły lata dobrobytu, nie chciał już jej porzucić. W 1884 roku wyruszył do Francji i Hiszpanii, i dalej w podróż dookoła świata. Powrócił do kraju już jako znany akwarelista. Niezwykła uroda jego obrazów zdobyła mu szerokie uznanie. W jego malarstwie poza portretami, widać zainteresowanie naturą, łowami, pejzażem. Słynął ze skłonności do malowania niezwykle trudnego w technice akwareli tematu śniegu. Po śmierci Jana Matejki w 1893 r. został rektorem krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych, gdzie przeprowadził gruntowną, czyniącą mu wielu wrogów, reformę. Ostatnie 20 lat życia mieszkał z żoną, hrabianką, w Bystrej Śląskiej. Jego dom w górach, zwany 'Fałatówką', dziś stanowi Muzeum Artystyczno-Historyczne Juliana Fałata. Jak opisuje artystę redaktor Aldona Kołodziejska: Julian Fałat to ucieleśnienie baśniowej kariery. Kariery zagłodzonego pastuszka, który własnymi siłami, dzięki zaletom charakteru i osobowości zdobywa sławę, insygnia rektorskie i rękę kuzynki Habsburgów. Oryginalne dzieło sprzed 1885 r., wykonane na papierze w technice ołówka i akwareli, ma wymiary 45,4 x 36,9 cm. Znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie.

Stanisław Wyspiański (1869–1907) dramatopisarz, poeta, malarz, grafik, reformator teatru, projektant wnętrz Postać i twórczość Stanisława Wyspiańskiego jest tak barwna i wszechstronna, że trudno nawet próbować opisać ją syntetycznie. Odnosimy się zatem do sekcji prezentowanych w niniejszej galerii, a znamiennych dla jego działalności: portretów dziecięcych oraz motywów roślinnych. Wyspiański portretował siebie, rodzinę, znajomych, przyjaciół, w tym także własne i bliskich mu osób dzieci. Uważał że portret to odbicie chwili - nie malował modela, lecz człowieka. Z ogromną czułością przedstawiane przez niego wizerunki dzieci, w niezwykły sposób oddają ich urok, niewinność i szczerość. Obok, możecie podziwiać portret sześcioletniego Józia Feldmana. Józio był synem kolegi artysty - Wilhelma (pisarza i krytyka literackiego) oraz Marii z Kleinmanów (tłumaczki literatur zachodnich). Sam Józio - już jako Józef - studiował prawo i historię na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie później został wykładowcą. Rozmalowane na zewnątrz wiaty 'Słoneczniki', są reprodukcją projektu polichromii do kościoła Franciszkanów w Krakowie. Wyspiański z pasją rysował rośliny, tworząc bogaty zielnik. Służył on artyście jako wzornik do projektów witraży czy polichromii; motywy te wykorzystywał także w licznych portretach. Podejmując się wykonania projektów dekoracji krakowskiego kościoła, studiował pisma św. Franciszka. Obmyślił całościową kompozycję, pozwalającą na zawarcie w niej franciszkańskiej idei miłości do świata, do wszystkiego co nas otacza. To dlatego projekt zdominowały kwiaty: irysy, bławatki, kaczeńce, lilie, rumianki, słoneczniki, maki, kąkole. Drugim motywem przewodnim planował uczynić ptaki.Oryginalne dzieła 'Portret Józia' z 1895 r. i 'Słoneczniki' z 1905 r., wykonane pastelami na papierze, znajdują się w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie.

Stanisław Witkiewicz (1851 - 1915) malarz, ilustrator, krytyk i teoretyk sztuki, pisarz, twórca stylu zakopiańskiego w architekturze Urodził się w Poszawszu na Żmudzi (dzisiejsza Litwa). Studiował w Petersburgu i Monachium. Należał do grona twórców, którzy najsilniej oddziałali na dzieje polskiej sztuki w końcu XIX w. Był znany i wysoko ceniony jako moralista podejmujący problemy religii, etyki i tożsamości narodowej. Twórczość malarska Witkiewicza odegrała w historii polskiej sztuki rolę mniej istotną niż jego teoretyczne refleksje. Najwybitniejsze jego dzieła łączą w sobie romantyczną nastrojowość z naturalistycznym warsztatem i symbolistycznym odczuciem dwuwymiarowości świata, jego materialnej i duchowej natury zarazem. Tematycznie twórczość artysty skoncentrowana była na pejzażu - głównie rodzimym. We wczesnej fazie obejmowała sceny rodzajowe i portrety; targi, karczmy, polowania, pogrzeby, orkę. Obraz 'Na pastwisku' należy do tego właśnie okresu. Znalazła na nim wyraz wnikliwa obserwacja szarego, ubogiego krajobrazu. Brak tu teatralizacji, upiększania. Artysta reprezentował przekonanie o wadliwości akademickiego systemu nauczania narzucającego artystom martwe reguły i sztywne konwencje estetyczne. Witkiewicz przykładał dużą wagę do indywidualnego kształcenia artystów i wolności szukania własnej drogi. Twierdził, że zadanie szkoły w tym wypadku powinno się redukować do dania najogólniejszej i najelementarniejszej podstawy umiejętności - do dania w ręce narzędzi artystycznych. Zasady tej przestrzegał w praktyce patronując rozwojowi syna - Stanisława Ignacego (Witkacego). Oryginalne dzieło z 1875 r., namalowane olejami na płótnie, ma wymiary 82 x 122,5 cm. Znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie.Oryginał obrazu z 1903 r. znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocławiu

Józef Chełmoński (1849-1914) urodził się w Boczkach, niedaleko Łowicza. Rysunek i malarstwo studiował w Warszawie i Monachium. Od 1889 r. zamieszkiwał w mazowieckiej Kuklówce. Chełmoński uznawany jest za jednego z najwybitniejszych twórców malarstwa realistycznego w Polsce. Zrezygnował z kostiumu i stylizacji historycznej na rzecz wiernego odtwarzania obserwowanej rzeczy­wistości. W jego obrazach trudno odnaleźć elementy malowniczości, charakterystyczne dla sentymentalnych i romantycznych wizji przyrody. Jego malarskie wizje są raczej chłopskie niż szlacheckie, a pejzaż mało atrakcyjny - najczęściej zupełnie płaski. Taki też pejzaż prezentują 'Bociany'. Rozległa równina, najpewniej mazowiecka (choć Chełmoński odbywał inspirujące podróże m.in. na Ukrainę). Chwila oddechu, przerwa na posiłek. W polu pozostawione zaprzęgnięte do pługa woły. W pierwszym planie na ukwieconej łące oracz z synem, przypatrują się szybującym nad nimi bocianom. W tle rząd krytych strzechą chat, topola z bocianim gniazdem. Malowidło określone zostało 'uświęconym symbolem polskości'. Mocą jest prostota zdarzenia - ukazana bardzo bezpośrednio. I w tej prostocie, połączeniu z naturą i cykliczności wiejskiego życia, odmierzanej porami roku - tkwi emocjonalna siła tego dzieła. Oryginalne dzieło z 1900 r., namalowane olejami na płótnie, ma wymiary 150 x 198 cm. Znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie.

Dzieło czerpie z wcześniejszego obrazu artysty 'Duch leśny' (2020) z cyklu Rusałki. Jak opisuje malowidło sam jego twórca: Rusałka, istota z dawnych słowiańskich wierzeń, spogląda z wnętrza przystanku autobusowego. Mityczna postać poznaje współczesny świat, przygląda się bacznie mijającym ją ludziom. Przysłuchuje się rozmowom osób, które wyruszają w podróż. Życzy im powodzenia i oczekuje na ich powrót. Esencja kobiecego piękna, wrażliwości, zespolenia z naturą, mocy, magii. Słowiańska nimfa, rusałka rudnicka. Umiejscowienie tego dzieła jest nieprzypadkowe. Rozległe łąki za wiatą, ciągną się niemal po zarysowany linią lasu horyzont. Postać jeszcze dziewczęca, ale już kobieca. W wieńcu wyplecionym z liści i kwiatów; jakoby przybyła tu przeszedłszy łąki, lasy i mokradła, wyplatając w drodze wieniec z zebranego ziela. Na koniec przystanęła, w mocy natury kobiecości. W harmonii oceanu spokoju, który mieści w sobie jednak nieskończony potencjał potężnego sztormu.

Tadeusz Makowski (1882-1932)urodził się w Oświęcimiu. Po ukończeniu studiów na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, w 1908 r. wyjechał do Francji, gdzie mieszkał i tworzył do końca życia. W 1915 r. zamieszkał z rodziną bretońskich chłopów. Niewątpliwie ten wiejski epizod wpłynął na pojawienie się w 1918 r. motywu kluczowego dla jego dalszej twórczości - postaci zabiedzonego, chłopskiego dziecka. Jak sam oznajmił w wywiadzie z 1927 r.: Duszy mej odpowiadają anemiczne biedne dzieci, zwiędłe kwiaty lub dyskretne w kolorze. Wolę łagodne światło szarych dni niż gwałtowne kontrasty słońca. Obraz 'Wiejskie podwórko', powstał w okresie gdy artysta porzucał ostatecznie obserwację naturalnych fenomenów na rzecz artystycznej fikcji. Psychiczna więź, jaką artysta nawiązywał z małą, kruchą istotą, z bojaźnią patrzącą na otaczająca rzeczywistość - pozwoliła mu głęboko wniknąć w sferę dziecięcej wrażliwości i wykreować w sztuce świat dziecięcej wyobraźni. Dzieci opanowały wyobraźnię twórcy. Dzieła Makowskiego łączą geometryczną, kubistyczną formę z prymitywizującą stylizacją. W interpretacji Olgi Pelipas, towarzyszące pastuszkowi zwierzęce postaci nabrały barw, charakteru jak i trzeciego wymiaru. Oryginalne dzieło z 1928 r., namalowane olejami na płótnie, ma wymiary 81 x 100 cm. Znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie.